Płyny eksploatacyjne odpowiadają za poprawne smarowanie, chłodzenie i ogólnie – działanie mechanizmów każdego samochodu – zwłaszcza spalinowego. Ignorancja, zapominalstwo i zalecenia producentów (sic!) mogą mieć wpływ na szybsze zużycie wielu elementów i częstsze usterki. Oczywiście – auta są „bezobsługowe”, mają czujniki i kontrolki, ale nie zastąpią one samodzielnej, regularnej kontroli.
Oliwa zawsze sprawiedliwa – olej silnikowy
Matkę oszukasz, przyjaciela oszukasz, ale silnika nie oszukasz – prawidłowa kontrola i obsługa oleju silnikowego może stanowić o żywotności jednostki. Używanie oleju o złych parametrach lub rozciąganie interwału między wymianami, zakończy się małą katastrofą. Chyba że macie V8 – wówczas katastrofa będzie nieco większa.
Olej odpowiada za smarowanie wszystkich poruszających się, istotnych elementów jednostki spalinowej – zmniejsza tarcie i ułatwia odprowadzanie ciepła. I tak jak nie lubimy jeść frytek z przepalonego oleju, tak i silnikowi stary olej nie służy. Podczas eksploatacji olej miesza się z różnymi opiłkami, nagarem, resztkami paliwa, a w dodatku musi pracować w wysokich temperaturach, które także mają wpływ na takie parametry, jak lepkość.
Wybór oleju silnikowego
Wybór oleju silnikowego powinien być przemyślany. Przede wszystkim należy stosować oleje o odpowiedniej dla danej jednostki lepkości i rodzaju. Oleje dzielimy na mineralne, syntetyczne i półsyntetyczne – informacje dotyczące tych parametrów znajdziemy w książce serwisowej, na stronach internetowych producentów i niezastąpionych forach motoryzacyjnych. Są także oleje, które mają polepszyć żywotność filtrów DPF. Opierając swoją wiedzę o fora internetowe, należy mieć w głowie pewien filtr, bo niektóre eksperymenty kończą się źle. Najpewniejsza jest zawsze książka serwisowa.
Wybór odpowiednich parametrów oleju nie jest trudny, te informacje zawsze są łatwo dostępne, dużo gorzej ma się sprawa z jakością oleju niektórych producentów. Wiele popularnych marek jest popularnych tylko ze względu na dobry marketing lub odległą przeszłość. Sytuacja jest o tyle trudna, że w motoryzacyjnym światku znajdziemy milion opinii, a część z nich będzie jedynie opłaconą reklamą.
Skoda Superb III – porównanie fabrycznego oleju Castrol z olejem Millers.
Silnik przy stałej prędkości około 180 km/h na Castrolu rozgrzewał się do prawie 120 st. C, a na Millersie do 112 st. C – to są kolosalne różnice, które mają wpływ na żywotność jednostki.
Wymiana oleju silnikowego – kiedy?
To kwestia bardzo sporna, bo zalecenia producentów w ciągu ostatnich lat uległy zmianie. Otwierając książkę serwisową BMW E39 znajdziemy tam interwały wymian oleju co około 10.000 km, dziś to już jest nawet 30.000 km. Dochodzi także aspekt tego, że każdy jeździ inaczej – jazda dynamiczna i miejska bardziej daje w kość silnikowy, niż stała spokojna jazda autostradowa. Nie bez znaczenia jest także stan jednostki – szczelność, kompresja oraz jego dodatkowe „wyposażenie” – np. DPF.
Więcej na ten temat: Wymiana oleju w silniku, a zalecenia producenta.
Stan oleju silnikowego – kontrola
Stan oleju można sprawdzać dwojako – najczęściej definiuje to bezpośrednio samochód/silnik. Olej silnikowy możemy sprawdzić za pomocą bagnetu, bądź wywołując odpowiednie wskazania z komputera pokładowego. Oleju silnikowy w jakimś stopniu ubywa i ten fakt nie jest powodem do zmartwień. Istotne jest, jak dużo go ubywa – dla niektórych jednostek producenci zakładają zużycie oleju nawet w ilości 1 litra na 1000 km. To jest jednak wartość bardzo wysoka i w znacznej większości przypadków może oznaczać problemy.
Sprawdzanie stanu oleju jest zatem bardzo istotne i dokładna obserwacja pozwala często zrozumieć silnik – poziom oleju może spadać w naturalnym cyklu pracy silnika lub z powodu usterki. Tempo ubywania dużo mówi, ale zdarzają się sytuacje, że oleju „przybywa” – jest to oznaka, że olej miesza się z innym płynem – najczęściej chłodzącym. To już niestety zwiastun poważnych usterek, najczęściej związanych z uszczelką pod głowicą. Jeśli musimy już olej dolać – stosujmy zawsze płyn o takich samych parametrach jak ten znajdujący się już w silniku.
Płyn chłodzący
Płyn chłodzący jest niezwykle istotny – dzięki niemu możliwe jest odprowadzanie ciepła i utrzymanie odpowiedniej temperatury silnika i oleju – dzięki czemu nie zatrzemy jednostki. W wielu samochodach płyn chłodniczy odpowiada także za zasilanie mniejszej chłodniczki skrzyni biegów.
Płyny chłodnicze są różne, choć wybór z reguły jest prosty. I w tym przypadku zalecenia dotyczące płynu chłodniczego znajdziemy w materiałach serwisowych dołączanych z samochodem. Sprawę ułatwia kolor płynu chłodniczego – definiuje on charakter produktu, z jakim mamy do czynienia. W odróżnieniu od oleju silnikowego, płynu chłodniczego nie musimy wymieniać bardzo często – z reguły jest to interwał około 100.000 km, bądź 4-5 lat. Takie odstępy oczywiście zakładają, że jednostka działa poprawnie.
Usterki jednostki napędowej, ale także drobniejsze wady, jak nieszczelne połączenia na wężach dystrybuujących płyn, sprawiają, że może go ubywać. Ilość płynu jest bardzo ważna i należy kontrolować jego stan za pomocą zbiorniczka wyrównawczego. Określa on minimalną i maksymalną ilość, a uzupełnianie powinno odbywać się na zimnym silniku. Uważać także należy na otwieranie zbiorniczka wyrównawczego, gdy silnik przed momentem pracował – w środku znajduje się gorąca ciecz!
Oleje – skrzynia biegów i mechanizmy różnicowe
Nie tylko silnik posiada ruchome elementy – znajdziemy je naturalnie w skrzyniach biegów oraz w mechanizmach różnicowych – zwłaszcza w autach z napędem RWD i AWD – one także wymagają płynów ustrojowych, by funkcjonować. W obu przypadkach nie da się samodzielnie w łatwy sposób dokonać inspekcji, jednak w warsztatach taka usługa jest możliwa i łatwo dostępna. W przypadku mechanizmów różnicowych warto mieć na uwadze, że szczególnie auta eksploatowane w cięższych warunkach wymagają uwagi, bowiem uszczelnienia tracą swoje właściwości, a do mechanizmów dostaje się woda.
Olej w skrzyni biegów – wymieniać, czy nie?
Utarło się przekonanie, że oleju w automatycznych skrzyniach biegów nie trzeba wymieniać – takie są często nawet zalecenie producentów. Realia jednak pokazują, że takie podejście bezpośrednio ma wpływ na jej żywotność. Olej do skrzyni biegów to typowy płyn przekładniowy, który także stosuje się m.in. w hydraulicznym wspomaganiu. Zalecamy wymianę oleju w automatycznych skrzyniach biegów co około 50-60 tys. kilometrów.
Pozostałe płyny eksploatacyjne samochodu
Oleje w silnikach, przekładniach i mechanizmach oraz płyn chłodniczy to podstawa sprawnego funkcjonowania pojazdu. To jest jednak fundament, a na pokładzie samochodów jest wiele innych podzespołów wymagających podobnej obsługi.
Płyn hamulcowy (DOT)
O ile w kwestiach oleju czy płynu chłodniczego kierowcy posiadają względnie wysoką świadomość, tak o płynie hamulcowym wielu wie tyle, że jest. Kondycja płynu hamulcowego jest obok tarcz i klocków podstawą sprawnego działania układu hamulcowego. Układ hamulcowy to z natury układ o wysokiej szczelności, niemniej już 1% wody w układzie wystarcza, by ten nie działał efektywnie. Gdy wyczujemy miękkość pedału hamulca czy jego dłuższy skok – warto sprawdzić stan płynu hamulcowego. Producenci samochodów zalecają jego wymianę co około 2 lata.
Stan płynu hamulcowego możemy kontrolować samodzielnie za pośrednictwem zbiorniczka wyrównawczego – znajdziemy na nim miarę minimalnego i maksymalnego poziomu lub specjalny bagnet zespojony z nakrętką zbiorniczka pokazujący te same wartości. Warto pamiętać, że ubytek prawie na pewno oznacza nieszczelność układu, a mając na względzie swoje bezpieczeństwo, bez zbędnej zwłoki należy udać się na serwis.
Płyn wspomagania układu kierowniczego
Dzisiejszym standardem są już wspomagania elektryczne, które nie wymagają stosowania hydrauliki, która w przypadku układu kierowniczego narażona jest na bardzo duże przeciążenia i ciśnienia. Z tym podzespołem wiąże się wiele problemów- dostający się przez nieszczelności brud niszczy układ. Sam płyn także ulega degradacji i z czasem zwiększa się podatność na pienienie się, a stąd już niedaleko do awarii całej pompy/maglownicy. Sama usterka często jest poprzedzona głośną pracą układy i „chrobotaniem” przy końcowych zakresach skrętu kół. Producenci aut uwzględniają interwał wymiany płynu do wspomagania i najczęściej jest to około 50-60 tys. kilometrów.
Czynnik chłodzący w klimatyzacji
Dla wielu kierowców nieszczelny układ klimatyzacji objawi się tym, że klimatyzacja nie działa i tyle, a z tego „błahego” powodu naprawy są odwlekane. Pamiętać jednak trzeba, że klimatyzacja posiada sprężarkę napędzaną z koła pasowego, a jej konstrukcja w wielu przypadkach jest taka, że z powodu braku czynnika, sprężarka się zaciera, co skutkuje zerwaniem paska klinowego – a to zawsze jest nieprzyjemność.
Z tego powodu należy regularnie serwisować klimatyzację – sprawdzać jej stan co sezon. Warsztaty zajmujące się układami klimatyzacji posiadają specjalne aparatury i tzw. kontrasty pozwalające zbadać nieszczelności, a następnie je wyeliminować. Sam czynnik chłodzący w szczelnym układzie nie wymaga takiej uwagi niż sam układ.
Płyn do spryskiwaczy
Oczywista oczywistość. „Woda z mydłem i alkoholem” – owszem, ale brak potrafi uprzykrzyć jazdę – zwłaszcza zimą, gdy spod kół innych pojazdów wydobywa się masa brudu. Uzupełnienie płynu jest proste i nie warto czekać aż się skończy do cna – można go mieszać i dostępny jest niemalże wszędzie.
Jedyny parametr, na który należy zwrócić uwagę jest temperatura krystalizacji – czyli temperatura otoczenia, w której płyn zachowuje swoje właściwości. Płyn letni, który nie nadaje się do użytku zimą, potrafi rozsadzić zbiornik ze względu na zmianę stanu skupienia z płynu w lód. Samochody wyposażone w światła ksenonowe muszą posiadać zawsze sprawny układ czyszczenia reflektorów – są to dysze spryskujące pod wysokim ciśnieniem, czasem doposażone w wycieraczki. Czerpią one płyn najczęściej z tego samego zbiornika co spryskiwacze szyb.
O płyny eksploatacyjne w samochodach trzeba dbać, bo to absolutny fundament sprawnie funkcjonującego pojazdu. Regularne badanie stanu i reagowanie, bardzo często pozwalają uniknąć nieprzyjemnych usterek. Ilość stosowanych płynów będzie spadać wraz z rozwojem elektryfikacji transportu, dziś jednak jest ich w aucie sporo i wszystkie są ważne.
